ێرینهک ل دیرۆکا کهڤنار
7/6/2010
تۆسنێ ڕهشید
ههتا ڕۆژێن مه ژی د ناڤ کوردان ده ئهو باوهری سهردهسته، وهکی
بهری کورد ب پرانییا خوه ڤه ئۆلا ئیسلامێ بپهژرینن، زهردهشتی بوونه.
ب باوهرییا مه ئهڤ نێرین بێ بنگههه. هۆزێن ئاریا ئێدی سهدسالییا خڤ
بی (بهری ئیسا) دگهیژن مێسۆپۆتامییا.
دۆر سالا ١٣٧٥ بی د ناڤبهرا دهولهتا هیتیتان ئوو جیرانێ وانه باشوور،
ئیمپێراتۆرییا میتاننی ده پهیمان تێ گرێدان. پهیمان ژ ئالییێ
ئارکێۆلۆگان ڤه ل سهرباژارێ دهولهتا هیتیتان، بۆغازکۆی ئێ، دهما
ڤهکۆلینێن سالێن ١٩٠٦-٧، هاتییه دیتن. ئهو پهیمان ژ بۆ زانییارێن
ڕۆژاڤا بالکێشه، ژ بهر کو جارا یهکهمین ناڤێ میتهرا د ور ده ڕاستی مه
تێ. پاراستنا میتهرا وێ ژ سهدسالییا بی ژ کوردستانێ ههتا بریتانییا
بهلاڤ ببه ئوو تهسیرهکه مهزن سهر ئۆلێن دووارۆژێ، بهری گشکی
خاچپارێزییێ بهێله.
ژ ئیمپێراتۆرییا میتاننی ڕه دبێژن یمپێراتۆرییا ژ بیرا کری. ئهو
ئیمپێراتۆری سهدسالییێن خڤ-خڤ بی هاته دامهزراندن. تخووبێن وێ ژ چییایێن
زاگرۆسێ، کرکووکێ (اڕابخا هنگێ) ل ڕۆژهلات دگهیشتن چیایێ کورمانج ئوو
دهریا سپی ل ڕۆژاڤا. سهرباژارێ وێ، واسسوککانه، دهڤێ چهمێ خابوور بوو.
مسرییا ژ میتاننی ڕه ناهارن ژی دگۆتن، کو ب چهمێ فهرات ڕه گرێدایی
بوو.
یهکهمین شاهێ میتاننی سوتارا بوو (رۆژا باش)، یێ دوو وی ڕه باراتارنا
بوو (رۆژا مهزن). پاراستنا ڕۆژێ د ئۆلا میتاننییان ده جیهێ خوه، یێ گرنگ
ههبوو. وان باوارییا خوه ب هێکا ئهسمانی ژی دانی، کو گۆر باوهرییا وان
جهان ژ وێ دهرکهتییه.
پاراستنا ڕۆژێ، چاوان نیشانهکه خوهدێ، بنگهههکی ئۆلا ئێزدییانه. هێکا
ئهسمانی ژی دوڕ ئا ئۆلا ئێزدییا بیر تینه کو گۆر وێ ئۆلێ گهردوون گشک ژ
وێ دهکهتییه.
میتاننی د دهما خوه ده یهک ژ بهێزترین ئیمپێراتۆرییێن جهانێ بوو، لنگێ
خوه ب مسر ئوو ڕۆما ڕه داڤیت، شهرێ ئاسۆریستانێ دکر. لێ ژ بهر کو ئهو
سهر ئاخا کوردستانا ئیرۆیین بوو ئوو دڤێت کورد ژێ خوهدی دهرکهتانا. کا،
کورد ژی ل کو نه! ژ بهر ڤێ ژی بوو یمپێراتۆرییا ژ بیرا کری.
شاهێن میتاننی ئوو فارهونێن مسرێ یه دیناستییا ١٨ ئهمین ژن ژ ههڤ دبرن.
کییه، شاهبانییا ئاخێناتێن (١٣٥٢-١٣٣٦)، کهچا شاهێ میتاننی توشراتا بوو.
دێ ئوو داپیرێن ئاخێناتێن ژی ژ مالبهتا شاهێن میتاننی بوون. لێ شاهبانییا
ئاخێناتێنه یهکهمین، نهفهرتت ئا ب ناڤ ئوو دهنگ ژی نیڤ میتاننی بوو.
دیتنا پهیکارێ نهفهرتت ل دهڤهرا دوهۆکێ ماک کرنا ڤان پێوهندییانه.
ئاخێناتێن (رۆژ شاه)، کو ئهو ناڤ سالا شهشهمین، یا هوکومدارییێ دا سهر
خوه، وێ شۆرشا ئۆلی ل مسرێ پێک بینه. وی ژ دۆر ٢٠٠٠ خوهدایێن مسرییا
تهنێ یهک هیشت، ئاتێن. ئاتێن ل ئهسمانا بوو ئوو نیشانا وی سێلا ڕۆژێ
بوو. گۆر قهولێن ئاخێناتێن، ئاتێن ئوسان ژی د دلێ مرۆڤان ده بوو.
گۆر باوهرییا پرانییا زانییارێن پسپۆرێن دیرۆکا ئۆلان، ئاخێناتێن باڤێ وان
پێخهمبهران گشکانه، کو باوهری ب ئیبراهیم خهلیل ئانین، مۆنۆتێییزم
پهژراندن. بال هنهک زانییاران ئهو باوهری ژی ههیه، وهکی مووسا
پێخهمبهر کارمهندهکی دیوانا ئاخێناتێن بوویه ئوو باوارییا مۆنۆتێییزمێ
ژ ور هدایه.
خوهدایێ ل ئهسمانا کو نیشانا وی ڕۆژه، بنگهههکی ئۆلا ئێزدییانه.
ئهم دیسان بێنه سهر میتاننییان. ل هنهک جیهان تێ گۆتن، وهکی میتاننی
گهلهکی ئیرانی بوونه، لێ فاکتێن دیرۆکێ نه گۆر ڤێ باوارییێ نه.
د پهیمانا بۆغازکۆی ده شاهێ میتاننییا ڤاسوکهان(ڤاسووخانی) تهڤی سۆند
خوارنا ب ناڤێن چهند خوهدایێن هوورییا، ئوسان ژی ب ناڤێ میتهرا، ڤارونا،
ئیندرا ئوو ناساتییا سۆند دخوه. ناڤێ ڤارونا ژ ئیرانییان ڕه نه ناسه،
لێ ئیندرا ئوو ناساتییا د میتالۆگییا ئیرانیان ده نه چاوان خوهدا، لێ
چاوان دێو دهرباس دبن. ناڤێ شاهێن میتاننییا (ارتاتاما، شووتاما،
ئارتاسوومارا، دووشراتتا) هێ زوو ب سانسکرتێ تێن شرۆ ڤهکرن، نه کو ب
ئیرانی. ئوسان ژی د پهیمانێ ده سهڤا پهیڤا ههڤت نه کو پهیڤا
ئیرانییه هاپتا، لێ یا سانسکریته ساپتا هاتییه ب کار ئانین.
پاشێ ژی ئهڤ پهیمان سادسالییا خڤ بی هاتییه گرێدان، لێ هۆزێن ئیرانی وێ پشتی سێسد سالی بێنه وێ دهڤهرێ.
ئهڤ گشک دبن بنگهه، وهکی بێژن میتاننی، ئوسان ژی جیرانێن وان ئه ڕۆژهلات، کاسسیت، گالێن هندۆ-اریا بوون.
پشتی هاتنا وێ دهڤهرێ میتاننی د ناڤ هوورییان ده هاتن بشکاڤتن، زمانێ
هوورییان هلدان، لێ باوارییێن خوه یێن ئۆلی، کو بنگههێ وان ئۆلا هندایه
ڤهدج بوو، پاراستن. د وێ ئۆلێ ده پاراستنا خوهدایێ سورا، کو ل ئهسمانا
بوو ئوو سێلا ڕۆژێ نیشانا وی بوو، باوهریکه بنگههین بوو.
گۆر باوارییا هنهک زانییاران (سوبهاسه کاک)، باوهرییا خوهداکی ل
ئهسمانا، کو نیشانا وی ڕۆژ به، دکاربوو ب ڕێیا ژنێن ژ مالبهتا شاهێن
میتاننی دهرباسی مسرێ ببوویه ئوو ژ شۆرشا ئاخێناتێن ئه ئۆلی ڕه ببوویا
بنگهه.
گۆر شهرهف خان بیتلیسی ئێزدی ههما ژ وێ دهڤهرێ بهلاڤ بوونه، کو
ئیمپێراتۆرییا میتاننی لێ بوویه. گهلۆ ئهڤ یهک دبه بنگهه ژ بۆ
تێکلییێن د ناڤبهرا ئۆلا میتاننییا ئوو ئێزدییا ده، ئهز نکارم بێژم.
سهڤا هاتنا هندۆ-اریا ل دهڤهرا باکوورا مێسۆپۆتامییا باواریکه مایین ژی
ههیه. گۆر زانییارێ هندی سوبهاسه کاک دۆر سالا ١٩٠٠ بی ل هندستانێ چهمێ
ساراساڤات ژ ئهردههژهکێ زها دبه، ئابۆرییا گهلێن جه تێک دچه ئوو
ئهو کۆچبهر دبن، پرانییا وان بهرێ خوه ددن ڕۆژاڤا. میتاننی ئوو کاسست ژ
وان بوون.
هۆزێن هندۆ-اڤرۆپی بهری کو کۆچی باشوور، باشوور-رۆژاڤا ئوو ڕۆژهلات بکن،
بوونه دو بهشان; هندۆ-اریان ئوو رانییان. سهبهبێ ڤێ پهرچه بوونێ
هنهک زانییار د شهرێ ناڤبهرا هۆزان ده، هنهک ژی د باوهرییێن ئۆلی ده
دبینن.
چاوان تێ خویایێ نێرینا دویهمین هێ نێزیکی ئاقلان ئه; دژیتییا ئۆلی د
ناڤبهرا ئیرانییا ئوو هندۆ-اریان ده دهمهکه گهلهکی درێژ دۆم دکه.
ئاوا د ڕگ ڤهدا هندۆ-اریان ده داهڤا ژ خوهدایان ڕه دگۆتن. د ئاڤهستا
ئیرانییان ده داهڤا ژ دێوان ڕه دبێژن. ئوسان ژی بال هندۆ-اریان دووارۆژێ
وێ ژ دێوان ڕه بێژن ئاسوورا، کو ژ ناڤێ خوهدایێ ئیرانییا ئاهوورا مازدا
تێ، ئاهوورا ب سانسکرت ئاسوورایه.
ئوو ئهڤ ههردو ئۆل بهری گشکی ل ڕۆژاڤا ئیرانێ ئوو مهسۆپۆتامییا ڕوو ب ڕوویی ههڤ بوون.
گۆر زانییارێن کورد مههردات ڕ. یزادی، تهوفیق وههبی ئوو ڕهشاد میران
چقواس ژی ئۆلا زهردهشتییێ گهیشته مهدییا، لێ نهبوو ئۆلا سهردهست.
خهلکێ مهدییا داهڤا دپاراستن، خوهدایێن ب خوه ڕه ڕۆناهییێ تینن. گۆر
بوڕۆو گهلێ پرۆتۆ-هندۆاری ئێدی پارێستڤانێن داهڤا بوون، کو ژ ڕۆژاڤا
ئاسییا دگهیستن ههتا هندستانێ. ب گلیکی مایین، بهری هاتنا هۆزێن
هندۆ-اریا ئوو ئیرانییا، ئهو ئۆل ئێدی ل دهڤهرێ ههبوو.
زهردهشتییا ژ خوه ڕه مازدایاسنا، ژ پارێستڤانێ داهڤا ڕه ژی
داهڤایاسنا دگۆتن. ئوو زهردهشت ئۆلا خوه چاوان ئالتێرناتیڤا ئۆلا
داهڤایاسنا ڕابهر کر.
د ئاڤهستا ده سهڤا ڕکبهرییا د ناڤبهرا پارێستڤانێن ئاهوورا مازدا ئوو
پهرێستڤانێن داهڤا ده، کو د وان تێکستان ده چاوان دژبهرییا ناڤبهرا
مازدایاسنا ئوو داهڤایاسنا تێ ڕابهر کرن، تێ گۆتن.
گۆر تهوفیق وههبی ناڤێ هۆزا ئێزدییا داسنی ههما ژ پهیڤا داهڤایاسنا
تێ. دهمهکێ ژ ئێزدییان گشکان ڕه دگۆتن داسنی. د بهلگهیێن ئاسۆرییان
ده ههیه، وهکی ل باکوورا وهلاتێ وان دهولهتا داسنی ههبوویه. ژ
باژارێ دوهۆک ڕه ژی دوهۆکا داسنییا دگۆتن.
چاوا تێ خویایێ دهمێن بهرێ داسنی دهڤهرهکه هێ فره بهلاڤبوویی
بوونه. ئا. ه. لایارد، نیڤهکا سهدسالییا خخ یهکهمین دنڤیسه، وهکی
هۆزهکه ب ناڤێ داسنی ل چییایێن نێزیکی سلێمانییێ ههیه.
چقواس ژی شاهێن فارسا د نیڤهکا ههزارسالییا یهکهمین بی، بوونه
پارێستڤانێ ئاهوورا مازدا، پارێستڤانێ داهڤایاسنا پشتی تێک چوونا
ئیمپێراتۆرییا مهدان ژی مان.
د دهورانا خهرخهس ده (٤٨٦-٤٦٥) بی، پارێستڤانێن داهڤا ل ڕۆژاڤا ئیرانێ
دژی زۆردارییا زهردهشتییا سهری هلدان. پشتی پهلچقاندنا سهرهلدانێ
خهرخهس وێ بده نڤیسارێ، چاوان ب زۆر خهلکێ جیه برنه سهر ئۆلا
زهردهشتییێ.
گۆر باوارییا ت. وههبی ههتا سهدسالییێن ڤ-ڤ پی (پشتی ئیسا) ژی، پرانییا
کوردێن ڕۆژاڤا زاگرۆس; جزیر، بۆتان، کرکووک، باشوور-رۆژهلاتا کوردستانێ یا
چییایی، نه زهردهشتی بوون.
ب باوهرییا مه یهک ژ سهبهبێن، وهکی مهدا ئۆلا زهردهشتی نه
پهژراند ئهو بوو، وهکی ژ شهش هۆزێن کو فێدێراسییۆنا مهدان ئاڤا کرن،
تهنێ یهک، ئاریزانتی ئیرانی بوو، ژ ئاسییا ناڤین هاتبوو ئوو پسمامێ
ساگگارتیا ئوو فارسان بوو. یێن مایین خهلکێ ژیه بوون، ئابۆریگێن بوون،
خوهدییێ سیستێمهکه ئۆلییه جیهێ خوه گرتی.
مهد ب خوه چینهکه ئۆلداره بهری ئاریان بوو، کو کهته ناڤ فێدێراسییۆنێ.
چاوان مه ئێدی گۆتییه، هندۆ-اریان ب خوه ڕه باوهرییهن ئۆلا ڤهدج
ئانین، کو وێ ئۆلێ ده ڕۆلا میتهرا گهلهک مهزن بوو، ئهو ههڤکارێ
خوهدایێ ڤارونایه. باوارییا میتهرا جیهێ خوه د ئۆلێن جیه ده گرت.
ئوسانه ئێدی بهری هاتنا هۆزێن ئیرانی (چاوان پهیمانا باگۆزکا یێ ژی ماک
دکه) ل دهڤهرێ پاراستنا متهرا ههبوو. د ئۆلا ڤهدج ده متهرا ناڤهکی
ڕۆژێ بوو.
باوارییا میتهرا ئهوقاس ب هێز بوو، وهکی زهردهشت نهچار بوو د ئۆلا خوه ده ژی جیه بده وی.
زهردهشتییا ب ههر تهههری دخوهست خهلکێ ببن سهر ئۆلا خوه، ههتا ب
ڕێیا زۆرێ ژی. ب تایبهتێ وان پارێستڤانێن داهڤایاسنا ژ خوه ڕه کربوون
ههدهف. د تێکستێن زهردهشتییێ یه پیرۆز ده پهسنێ وان شاه ئوو
مێرخاسان تێ دایین، کو شهرێ داهڤایاسنا کرنه; ڤستاسپا، ژاماسپا، ڤستارو.
د وان تێکستان ده ئهم ئوسان ژی ڕاستی ههلانان تێن، کو ددانه
زهردهشتییان، وهکی ل مال ئوو ملکێ داهڤایاسنا ببن خوهدی. ههتا دهات
گۆتن، وهکی دهرمانێن نوو تێن چێکرن بهرێ بدن داهڤایاسنا، ئهگهر زێندی
مان، دوو ڕه بدن مازدایاسنا.
ئهڤ گشک سییاسهتا خهلیفێن ئاباسسی ئوو سلتانێن ئۆسمانییا دژی ئێزدییا تینن بیرا مه.
زهردهشتییا ههر تهههری دخوهستن مهدا ئوو ئۆلا وان بهر چاڤێن خهلکێ
ڕهش بکن. د میتالۆگییا فارسان ده دو ئالیکارێن ئههریمانه سهرهکه
ههنه ئوو یهک ژ وان ئازهی داهاکایه. گۆر وێ میتۆلۆگییێ ئازهی داهاکا
دێوێ سێ سهری یه ئوو زکێ وی ب مارگیسک ئوو دووپشکان ڤه تژییه. جیههکی
مایین ئهو زییایه، کو خوه دده بهر چهمان ئوو ناهێله ئاڤ سهر گوند
ئوو باژران ده ههره. ئوسان ژی تێ گۆتن، وهکی ئازهی داهاکا ب تهههرێ
زییا ئوو مارا دکاره دییار ببه. د زمانێ فارسی ده ژ زییا ڕه دبێژن
ئاژداها، ئهو ژ ناڤێ ئازهی داهاکا تێ.
ئازهی داهاکا شاهێ مهدایی داوی بوو.
تشتهکی بالکێشه، وهکی ئێزدییێن ئالێ مه، ب تایبهتی ژن، ب زییایێ زهر سۆند دخوارن.
گۆر تهوفیق وههبی، زۆهاک ئێ شاه نامێ ژی ژ ناڤێ ئازهی داهاکا تێ، کو د لێگێندا نهورۆز ئێ ده وهک زلمکار تێ ڕابهر کرن.
بێ گومان نهورۆز جهژنهکه کوردایه، کو ژ کوورایا ههزارسالان تێ. گۆر
ئۆلا ئێزدییا ئهو جهژن پیرۆزه. ئاوا د مهسههبا ڕهش ده تێ گۆتن،
وهکی ڕۆژا نهورۆزێ گهرهک ههڤت جاران دوا بکن. لێ نه د ئۆل، نه ژی د
کهڤنهشۆپییێن ئێزدییان ده تو بهس، بازارا کاوا ئوو داهاکا (زۆهاک)
تونه.
ئهڤسهنهتییا نهورۆزێ کو ئیرۆ ناڤ کوردان ده هاتییه پهژراندن، ژ
ئالییێ فارسان ده هاتییه سێوراندن ئوو دژی مهدا، دژی پارێستڤانێ
داهڤایه.
خهلکێ مهدییا پهیچوویێن ئۆلا داهڤایاسنا بوون. د وێ ئۆلێ ده ڕۆلا
میتهرا مهزن بوو. کوژتنا گا ژ ئالییێ میتهرا ده جهژنهکه وان یا گرنگ
بوو. ئهڤ مهراسیم ههتا ئیرۆ ژی د ئۆلا ئێزدییان ده مایه. کوژتنا گا
بهشهکی گرنگ، یێ مهزنترین جهژنا ئێزدییا، جهژنا جاما مێرایه، کو ژێ
ڕه ئوسان ژی جهژنا جاما شیخادی دبێژن. ئهو ئوسان ژی دهما ههجا
ئێزدییانه.
ژ بۆ ڤێ مهرهسیما گرنگ ژی بهر چاڤێن خهلکێ ڕهش بکن، گۆر باوهرییێن زهردهشتییا ئههریمان گا دکوژه.
بهشهکی ئاڤهستا یا تایبهتی ژ بۆ دژبهرییا داهڤایاسنا هاتییه نڤیسار;
ڤدهڤدات یان ڤهنددات (ڤ-داهڤا-دات)، ئانت-داهڤا، دژی داهڤا.
گهلهک جار تێ گۆتن، ژ بهر کو ئۆلدارێن زهردهشتیا ژ هۆزا مهدا یه
ماگی بوون، ئوسانه خهلکێ ئیمپێراتۆرییا مهدا ژی زهردهشتی بوونه.
پرس ئهوه، گاڤا ماگی د زهردهشتییێ ده ئاکتیڤ بوون، زهردهشتی هێ
خوهیا سیستێمهکه ئۆلی یه ڕێک ئوو پێک نین بوو. د ئاڤهستا خۆرت ده
تهسیرا باوارییێن ماگییان ههیه، وان خوهدایێن خوه، چقواس ژی سهر ڕادا
نزم، لێ د وێ سیستێما ئۆلا زهردهشتییێ ده ب جیه کرن.
دهما دهستپێکا ئۆلا زهردهشتییێ ده ماگییا دژبهرییا د ناڤبهرا باوارییێن خوه ئوو یێن زهردهشییێیه ئۆلی ده نه ددیتن.
دووارۆژێ، گاڤا ئۆلا زهردهشتییا بوو سیستێمهکه ڕێک ئوو پێک، جیهێ
ماگییان د وێ ئۆلێ ده نهما. ئهم د ئاڤهستا ده ڕاستی پهیڤا ماگ نایێن،
جیهێ وێ پهیڤا ئاتهراڤان ههیه.
ماگ مینا قهوالێن ئێزدییا بوونه. وان تێکستێن ئۆلی (قهول) ئهزبهر زانبوون ئوو دهما جهژنا ئوو قوربان دایینێ قهول گۆتنه.
تهسیرا ماگییان، چاوان شێورمهند، د دیوانا شاهێن مهدان ده مهزن
بوویه، وان قهول دگۆتن، ناڤهرۆکا وان شرۆ ڤهدکرن. گهرهک بێ گۆتن،
وهکی قهولێن وان دگۆتن، یێن دهورانا بهری هاتنا هۆزێن ئیرانی بوون.
ماگی ب هۆستاتییا ئهزبهر زانبوونا قهولا، ستران ئوو شرۆڤهکرنا وان چاوان ناڤ مهدا، ئوسان ژی ناڤ فارسان ده ناڤدار بوون.
دارایێ مهزن ماگ ڤهخواندن، ژ بهر کو وان قهولێن ئۆلا زهردهشتییێ د بیرا خوه ده خوهیی کربوون، ئهزبهری زانبوون.
دهورانا هێلێنییا ئوو ڕۆمییان ده ژ ئۆلدارێن میتهرایزمێ ڕه دگۆتن، ماگی.
تشتهکی بالکێشه، وهکی گۆر باوهرییا هنهک زانییاران، ههرسێ
ئاقلبهندێن کو ژ بۆ ژ داییک بوویینا هزرهتی ئیسا چووبوون نازارێتێ،
دکاربوون ئۆلدارێن میتهرایا، ماگ بوونا، لێ نه زهردهشتی، چاوان تێ گۆتن.
ئهو کو وان بهر ئاگر دوا کرییه بوویه ماک کرن، وهکی ئهو زهردهشتی
بوونا. لێ میتهرایا ژی دکاربوو بهر ئاگر دوا بکرا.
*
د ناڤ ئێزدییان ده ههردهم تێ گۆتن، وهکی ل هندستانێ ژی ئێزدی ههنه.
سالێن زارۆتییێ من ژ مهزنان بهیستییه، وهکی دهما جهنگا جهانییێیه
یهکهمین، ئۆفیسێرهکی بریتانی، کو ب ئهسلێ خوه هندی بوویه، گاڤا تهنێ
مایه، ژ ئێزدییان ڕه گۆتییه، وهکی ئهو ژی ئێزدییه. نێزیکی لالشا
نوورانی شکهڤتهک ههیه، کو ههتا نها ژی ژێ ڕه دبێژن شکهڤتا هندییا.
گۆر باوارییا خهلکێ جیه، مریدێ شێخ ئادی ژ هندستانێ هاتنه، ل ور مانه
ئوو دووارۆژێ د ناڤ ئێزدییان ده بشکڤتینه، ئاسیمیله بوونه.
ل هندستانێ تهکیک ب ناڤێ پێنج پیر ههیه، کو یهک ژ خاسێ وان شاه شهمس
تهورێزییه. یهک ژ مهزنترین خاسێ ئۆلا ئێزدییا شێخ شهمس ئه کو ژێ ڕه
ئوسان ژی شێخ شهمسێ تهورێزی دبێژن. جاوان دییاره، چینا شێخا پشتی هاتنا
شێخ ئادی لالشا نوورانی بال ئێزدییا دییار بوو، ئوسانه نه دووره، وهکی
خاسێ ئێزدییا ژی بهرێ شاه شهمس تهورێزی بوویه.
دڤێت ئهم ژ بیرا نهکن، وهکی مسکهنێ بالدارا تاوس، کو نیشانهکه ئۆلا
ئێزدییایه، هندستانه، ئهو ل ڕۆژهلاتا ناڤین نایێ دیتن. مسکهنێ دارا
زهرگووزێ ژی، کو نیشانێن ئێزدییایه پیرۆز: خهرقه، کولک، تۆک ب وێ ڕهنگ
دکن، دیسان هندستانه.
بنگهههکی ئۆلا ئێزدییا، ئهو باوهرییا کراسگوهێرینێیه، ئهو باوهری د ئۆلا هندییان ده ژی بنگههینه.
گهلۆ ئهڤ بوویارێن دیرۆکی ئوو میناکییێن د ناڤبهرا ئۆلێن ئێزدییا ئوو
ڤهدج ده دکارن ببن بنگهه ژ بۆ زهلال کرنا چاڤکانییێن ئۆلا ئێزدییا؟
وهکی بنگههێ ئۆلا ئێزدییا ژ ئۆلا داهڤا یه ب تهسیرا ئۆلا ڤهدج ئوو
میتهرایزمه؟ بهرسڤا ڤێ پرسێ هێ ژی نه زهلاله، هێ ژی بهندا لێکۆلینێن
کوور ئوو فرههه.
ئهڤ گۆتار بهس نێرینێن من ن. ئهز وێ وهک لێکۆلینهکه زانییاری، کو ب ههر ئالییان ڤه ماک کری به، ڕابهر ناکم.